Opracowanie, digitalizacja oraz upowszechnianie kolekcji fotografii autorstwa Tadeusza Baruckiego
Biblioteka Główna zakończyła realizację projektu Opracowanie, digitalizacja oraz upowszechnianie kolekcji fotografii autorstwa Tadeusza Baruckiego finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki, moduł: Wsparcie dla bibliotek naukowych (SONB/SB/465811/2020) . Projekt był prowadzony w okresie 1.04.2020-30.06.2021.
Celem projektu było:
- Udostępnienie zdigitalizowanego i opracowanego merytorycznie zbioru 2 tys. slajdów, dokumentujących polskie i zagraniczne rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne lat 60. XX w. (głównie dotyczące budownictwa mieszkaniowego, planowania centrów miast, obiektów handlowych, obiektów sakralnych, szkół i przedszkoli, ośrodków kultury, sportu i rekreacji, gastronomii, lotnisk itp.) autorstwa uznanego architekta i fotografa Tadeusza Baruckiego, na potrzeby badań dla środowisk naukowych zajmujących się architekturą, urbanistyką, naukami inżynieryjno-technicznymi oraz historią sztuki Polski i Europy.
- Ochrona i zachowanie treści obrazu utrwalonego na diapozytywie barwnym w latach 60. XX w. poprzez zapisanie go w wersji cyfrowej. Upływ czasu oraz nie zawsze korzystne warunki przechowywania i udostępniania zbioru spowodowały liczne uszkodzenia fizyczne kliszy (zagięcia, plamy) oraz przebarwienia wynikające z jej właściwości fizykochemicznych (wyblaknięcie, zaróżowienie obrazu).
Bezpośrednim efektem tych działań było umieszczenie metadanych 2061 diapozytywów w Centralnym Katalogu Zbiorów Bibliotek PW(CKZB PW), którego zasoby poprzez współpracę z Narodowym Katalogiem NUKAT wyszukiwane są z interfejsu międzynarodowego katalogu WorldCat (OCLC). W ten sposób upowszechniono informację o nienotowanych publicznie zasobach Biblioteki Głównej.
Zeskanowany zbiór zarchiwizowano w postaci cyfrowej na urządzeniu pamięci masowej, a oryginały zabezpieczono. Zasoby opublikowano w Bibliotece Cyfrowej PW w Kolekcji Tadeusza Baruckiego i udostępniono w szerokim Internecie na licencji CC-BY-NC-ND 4.0. Federacja Bibliotek Cyfrowych w Polsce przekazuje informacje o obiektach Biblioteki Cyfrowej PW do europejskiej cyfrowej platformy dziedzictwa kulturowego i naukowego EUROPEANA, co zapewnia ogólnoświatowy dostęp do informacji o zdigitalizowanym zasobie.
Projektem objęto zbiór 2 061 barwnych diapozytywów w ramkach 5x5 cm, stanowiących część tworzonej w latach 1949-1974 fototeki Pracowni Dokumentacji Ikonograficznej i Kartograficznej Instytutu Urbanistyki i Architektury. Kolekcja obejmuje fotografie wykonane przez Tadeusza Baruckiego, pracownika Instytutu, który na jego potrzeby dokumentował rozwój polskiej i europejskiej architektury i urbanistyki lat 60. XX w. Fotografie te zawierają widoki poszczególnych budynków (często projektowanych przez sławnych architektów) oraz ich detali, a także zagospodarowania przestrzennego terenów miejskich (ulic, pasaży, ciągów pieszych, placów zabaw, przestrzeni międzyblokowych, parkingów, garaży).
Prowadzono następujące działania :
Działanie 1: Opracowanie (tworzenie metadanych)
Opis bibliograficzny diapozytywu tworzony był miedzy innymi w oparciu o uproszczoną kartotekę przejętą wraz ze zbiorem z Biblioteki Instytutu Urbanistyki i Architektury.
Tworzeniu opisu bibliograficznego polegało na:
- dokładnym zidentyfikowaniu obiektu lub fragmentu miejscowości widocznej na zdjęciu w oparciu o dane z kartoteki lub wg innych źródeł (polskich i zagranicznych publikacji książkowych/czasopism, stron internetowych itp.). W przypadku zdjęć z terenu Polski udawało się zazwyczaj dokładnie zidentyfikować obiekty, przy zdjęciach miast europejskich było to trudniejsze (np. fotografia budynku szkolnego w małym, angielskim mieście),
- stworzeniu tytułu slajdu wraz z podtytułem lub wariantem tytułu (gdzie zapisywano np. alternatywne nazwy obiektów/ulic, nazwę w obcym języku itp.), co ułatwi odbiorcom wyszukanie interesujących ich treści,
- określeniu daty powstania fotografii (gdy nie była podana przyjęto zapis ogólny „między 1960-1980” lub jeśli było to możliwe podawano przybliżony czas powstawania obiektu np. „przed 1970”),
- wpisaniu wymiarów slajdu (po ustaleniach z katalogiem NUKAT przyjęto rozmiar standardowy 5x5 cm),
- dodaniu pola uwag np. o przebudowie obiektu, jego wykorzystaniu: „Budynek kina powstał w latach 1957-1961, od 1962 do 1997 mieściło się tu Kino "Rossiâ". Obecnie jest to teatr muzyczny o tej samej nazwie”,
- gdy było to możliwe dodawano pola autorskie zawierające informacje o twórcach obiektów (architektach).
Dla wszystkich opracowanych formalnie diapozytywów przygotowano zestawy słów kluczowych (opracowanie rzeczowe), pozwalające odbiorcy łatwiej wyszukać interesujące go zagadnienia.
Do katalogu NUKAT wprowadzono 2061 rekordów przy wykorzystaniu specjalnego formatu przeznaczonego do katalogowania slajdów udostępnionego przez Centrum NUKAT. Wszystkie opisy zostały następnie zarejestrowane w CKZB PW wraz z odpowiednim zestawem słów kluczowych.
Działanie 2: Digitalizacja
W trakcie prac prowadzonych w projekcie zeskanowano w formacie TIFF 2061 diapozytywów.
Zeskanowane pliki zapisano w bazie archiwizacyjnej na urządzeniu pamięci masowej.
Pliki poddano kadrowaniu i poziomowaniu, retuszowi i obróbce graficznej: wyostrzaniu, czyszczeniu. Ze względu na ich jakość (wiele plam, przebarwień, załamań) prace przy retuszu były bardzo czasochłonne. Poprawione pliki przekonwertowano do formatu jpg, na który nałożono znak wodny „Kolekcja Tadeusza Baruckiego. Biblioteka Cyfrowa PW”. Przygotowano także ich miniatury. W takiej postaci zostały umieszczone w Bibliotece Cyfrowej PW.
Działanie 3: publikacja
Po zakończeniu opracowania formalnego i rzeczowego w Katalogu NUKAT oraz przygotowaniu plików zeskanowanych zdjęć (zapis w formacie jpg – zdjęcie główne i miniatura) nastąpiło scalenie metadanych zarejestrowanych w CKZB PW (opisy bibliograficzne zdjęć) z plikami cyfrowymi fotografii (na podstawie numeru diapozytywu).
Na potrzeby projektu w Bibliotece Cyfrowej PW stworzona została odrębna kolekcja (Kolekcja Tadeusza Baruckiego), w której znalazły się wszystkie pliki fotografii. Z danych zaczerpniętych z CKZB PW stworzone zostały opisy w standardzie Dublin Core wykorzystywanym w oprogramowaniu dLibra, na którym pracuje Biblioteka Cyfrowa PW. Na etapie importu metadane powiązano z plikami cyfrowymi i opublikowano w Bibliotece Cyfrowej PW.
Efektem wykonanych prac było udostępnienie w szerokim Internecie cyfrowych wersji 2 061 slajdów z nienotowanych dotąd publicznie zasobów Biblioteki Głównej.
Opracowanie zbiorów z zakresu budownictwa strukturalnego
Biblioteka Główna zakończyła realizację projektu Opracowanie zbiorów z zakresu budownictwa strukturalnego realizowanego ze środków MNSiW na działalność upowszechniającą naukę (Decyzja nr 825/P-DUN/2019.
Zadanie zrealizowane w projekcie miało na celu udostępnienie szerokiemu ogółowi informacji o wszystkich zasobach bibliotecznych Politechniki Warszawskiej, w tym przypadku ciekawych dokumentów z kolekcji Biblioteki Instytutu Dróg i Mostów na Wydziale Inżynierii Lądowej.
W projekcie zaplanowano zarejestrowanie w Centralnym Katalogu Zbiorów Bibliotek Politechniki Warszawskiej (CKZB PW) łącznie 5 000 egzemplarzy. Wybrany do projektu księgozbiór ma charakter specjalistyczny i obejmuje dokumenty o tematyce związanej z budownictwem infrastrukturalnym z takich dziedzin jak geologia, geotechnika, mechanika gruntów, budowle podziemne, geodezja inżynierska, budownictwo drogowe, budownictwo mostowe, budowa dróg szynowych czy budowa lotnisk. Część tych opracowań ma charakter archiwalny i dotyczy niekiedy obiektów wybudowanych jeszcze w XIX wieku. Niektóre z nich eksploatowane są do dzisiaj.
Rozpowszechnienie informacji o kolekcji ma duże znaczenie przy obecnie prowadzonych pracach architektonicznych bądź remontowych obiektów historycznych takich jak mosty czy linie kolejowe, dla których nie zachowała się żadna dokumentacja techniczno-projektowa. Bieżące monitorowanie stanu technicznego sieci dróg krajowych, w której funkcjonują jeszcze obiekty (mosty) wybudowane w latach 1860 – 1900 o rozwiązaniach konstrukcyjnych nie wytrzymujących współczesnego ruchu, wymaga znajomości podstaw projektowania tych konstrukcji.
Katalogowaniem objęto przede wszystkim najstarszą część zasobu. Wszystkie opisy bibliograficzne sporządzono z autopsji. Prowadzono weryfikację dokumentu w katalogu NUKAT. Rekordy opracowane w NUKAT zarejestrowano w CKZB PW. Dokonano opracowania rzeczowego książek.
W latach 2019 - 2020 roku w ramach projektu sporządzono 5 126 opisów bibliograficznych, w tym 1 730 publikacji wydanych w latach 1861 – 1960, stanowiących najstarszą grupę dokumentów. Spośród nich 5 051 opisów zostało opracowanych w katalogu NUKAT.
W wyniku realizacji projektu Centralny Katalog Zbiorów Bibliotek PW poszerzył się o informacje o cennych zasobach, będących w posiadaniu Biblioteki Instytutu Dróg i Mostów Politechniki Warszawskiej do tej pory niewidocznych, a przez to niedostępnych dla użytkowników.
Informacja o posiadanych zasobach skatalogowanych w ramach projektu jest dostępna w otwartym Internecie poprzez Centralny Katalog Zbiorów Bibliotek PW.
Opisy zarejestrowane w NUKAT są ponadto sukcesywnie przekazywane do ogólnoświatowego katalogu centralnego OCLC, co w sposób znaczący zwiększyło widoczność opracowanego zasobu w skali globalnej.
Wystawy
Biblioteka Wydziału Chemicznego serdecznie zaprasza do oglądania okolicznościowych wystaw, przygotowywanych przez pracowników Biblioteki we współpracy z pracownikami naukowo-dydaktycznymi Wydziału Chemicznego PW. Wystawy są prezentowane w gablotach na korytarzu I piętra Gmachu Chemii Politechniki Warszawskiej.
Opracowanie metadanych i digitalizacja zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej zakończyła realizację projektu finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na działalność upowszechniającą naukę (Decyzja nr 544/P-DUN/2018). Czas realizacji projektu: 1.02-30.11.2018 r.
W ramach projektu realizowano 2 zadania:
- Przygotowanie metadanych dla zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
- Digitalizacja zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
Realizacja obu zadań była kontynuacją prowadzonej przez Bibliotekę Główną Politechniki Warszawskiej polityki opracowania, ochrony i upowszechniania zbiorów tworzących tzw. „księgozbiór historyczny” (w 1998 r. zaliczonych do Narodowego Zasobu Bibliotecznego). Jest to kolejny etap zrealizowanych ze środków MNiSW na działalność upowszechniającą naukę projektów – nr 1273/P-DUN/2014 i nr 549/P-DUN/2016 dedykowanych digitalizacji i opracowaniu zbiorów cennych. Do projektu został wytypowany zespół archiwalnych fotografii lotniczych, pochodzący ze zbiorów przejętego przez Bibliotekę Główną Politechniki Warszawskiej w 2005 r. zasobu Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.
W realizacji projektu uczestniczyli pracownicy Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej – łącznie 11 osób.
Realizacja zadań
Zadanie 1
Pierwsze zadanie polegało na opracowaniu metadanych 2 tys. wyselekcjonowanych fotografii lotniczych (panoram polskich miejscowości oraz obiektów architektonicznych), wcześniej nie znanych szerszemu gronu odbiorców, ze względu na to, że posiadają one pieczęć „Tylko do użytku służbowego”. Autorami wybranych zdjęć są uznani polscy fotograficy – m. in. Siemaszko, Gładysz, Tomaszewski, Hermańczyk, Czarnogórski.
Zdjęcia zostały opracowane zgodnie z nowym formatem katalogowania RDA (Resource Description and Access), uzupełnione o słowa kluczowe, a opisy przesłano do Centrum NUKAT, skąd po przyjęciu zostały ściągnięte i wprowadzone do Centralnego Katalogu Zbiorów Bibliotek Politechniki Warszawskiej. Opracowane metadane mają zasięg ogólnoświatowy, gdyż za pośrednictwem NUKATU można je wyszukać poprzez światowy katalog WorldCat (OCLC).
Realizacja zadania 1 przyczyniła się do zapewnienia szerszego dostępu do informacji o nieznanych do tej pory zdjęciach lotniczych, które mogą stanowić cenny materiał badawczy dla osób zainteresowanych różnymi dziedzinami nauki m. in. archeologii, geologii, geodezji, kartografii, planowania przestrzennego.
Zadanie 2
W ramach drugiego zadania zdigitalizowano wybraną grupę 2 tys. zdjęć. Fotografie skanowano w rozdzielczości 600 dpi w formacie tiff, następnie ze względu na potrzeby udostępniania dokonano konwersji na format jpg. Skany zostały opracowane technicznie, dokonano podstawowego retuszu, kadrowania, korekty jasności i kontrastu. Dla każdego zdjęcia została także przygotowana jego miniatura. Zeskanowane obiekty zostały udostępnione lokalnie w Cyfrowej Kolekcji Zbiorów Specjalnych, opartej na oprogramowaniu dlibra, wykorzystującej protokół OAI-PHM, wraz z metadanymi zaimportowanymi z Centralnego Katalogu Zbiorów Bibliotek Politechniki Warszawskiej. Metadane przekonwertowano do formatu Dublin Core. Opisy w Cyfrowej Kolekcji Zbiorów Specjalnych zawierają odsyłacz do opisu obiektów źródłowych w katalogu Zbiorów Biblioteki Głównej, z kolei w Katalogu jest zamieszczona informacja o lokalizacji cyfrowych wersji fotografii.
Realizacja zadania 2 pozwoliła na utrwalenie obiektów na innym nośniku (co pozwala ochronić i zabezpieczyć oryginały zdjęć). Dzięki zdigitalizowaniu i udostepnieniu cyfrowych wersji fotografii wraz z metadanymi zapewniono szerszy dostęp do tych obiektów zainteresowanym odbiorcom.
Na zakończenie prac wykonano wystawę plakatową przedstawiającą wybrane fotografie reprezentatywne dla zdigitalizowanych zbiorów, udostępniona na I p. Gmachu Głównego PW od 19 grudnia 2018 do 31stycznia 2019 r.