Ruch Open Access
Otwarty dostęp (Open Access) to powszechny dostęp do publikacji naukowych, treści edukacyjnych, danych badawczych oraz wyników badań finansowanych ze środków publicznych - bez opłat, logowania czy innych ograniczeń prawnych i technicznych (w tym konieczności zainstalowania dodatkowego, płatnego oprogramowania).
Utwór naukowy może być opublikowany, np. w czasopiśmie:
- zamkniętym – publikacje są dostępne wyłącznie w ramach prenumeraty, dla uprawnionych czytelników
- otwartym – publikacje są dostępne dla czytelników w różnym zakresie:
- czasopismo w pełni otwarte – wszystkie artykuły opublikowane w czasopiśmie są dostępne dla czytelników bez opłat
- czasopismo hybrydowe – częściowo otwarte; tylko część artykułów jest udostępniana bezpłatnie (np. artykuły, przy publikacji których autor wniósł dodatkową opłatę)
- czasopismo otwarte z embargiem czasowym – częściowo otwarte; starsze artykuły są dostępne bezpłatnie; dostęp do najnowszych artykułów jest na początku (np. przez rok) płatny (Kulczycki 2013)
Opublikowanie artykułu w modelu otwartym przyspiesza proces publikacyjny, sprzyja dotarciu do jego treści większej grupie czytelników, a także zwiększa jego widoczność i cytowalność.
Autor może zapewnić otwarty dostęp do swojej pracy na dwa sposoby – opublikować artykuł w czasopiśmie:
- otwartym lub hybrydowym tak, by był on niezwłocznie i bezpłatnie dostępny dla czytelników bezpośrednio ze strony wydawcy/czasopisma – złota droga otwartego dostępu
- zamkniętym, a następnie samodzielnie go udostępnić (o ile umowa z wydawcą na to pozwala), zamieszczając np. w repozytorium – zielona droga otwartego dostępu (Harnad 2007; Harnad i in. 2004)
Zasady korzystania z utworu przez autora zależą od podpisanej z wydawcą umowy. W zależności od jej warunków, wydawcy zezwalają na zamieszczanie w repozytoriach różnych form publikacji:
- preprintu – wstępna wersja artykułu przed recenzją naukową i pracą redakcyjną
- postprintu – wersja publikacji po recenzjach i pracach redakcyjnych, ale jeszcze przed publikacją. Od wersji wydawniczej (już opublikowanej w czasopiśmie) różni się tym, że nie posiada jeszcze specyficznej dla danego czasopisma szaty graficznej (oznaczeń i formatowania wydawcy)
- wersja wydawnicza – wersja artykułu opublikowana na stronie wydawcy, zawierająca określoną dla danego czasopisma szatę graficzną.
Politykę otwartości wydawcy można sprawdzić m.in. w serwisie Sherpa RoMEO
- serwis ten zbiera informacje odnośnie polityki wydawców w zakresie praw autora do zamieszczania publikacji, m.in. w repozytoriach (archiwizacji). Wydawcy są sklasyfikowani ze względu na rodzaj nakładanych na autora ograniczeń prawnych. W opisie danego wydawcy dodatkowo są przedstawione warunki szczegółowe (np. informacja o embargo).
Jeśli chcesz, aby Twoja publikacja była dostępna w modelu otwartym:
- publikuj w recenzowanych czasopismach otwartych i hybrydowych, w tym z listy DOAJ
- udostępnij kopie prac w Bazie Wiedzy PW (zob. Baza Wiedzy PW). Więcej na ten temat w zakładce Przekaż swoją pracę do BW PW
- skorzystaj z krajowych, konsorcyjnych i uczelnianych programów finansowania opisanych w kolejnych zakładkach