Ruch Open Access
Ruch Open Access
Ruch Open Access
Otwarty dostęp (ang. Open Access) to powszechny dostęp do publikacji naukowych, materiałów edukacyjnych, danych badawczych oraz wyników badań finansowanych ze środków publicznych - bez opłat, logowania czy innych ograniczeń prawnych i technicznych, także bez konieczności instalowania dodatkowego, płatnego oprogramowania.
Zalety otwartego dostępu
- Zapewnia bezpłatny i nieograniczony dostęp do treści naukowych, zwiększając ich zasięg i widoczność.
- Umożliwia korzystanie z wyników badań instytucjom i osobom z ograniczonymi zasobami, zwłaszcza w krajach rozwijających się.
- Przyspiesza wymianę informacji między badaczami, wspierając innowacje i rozwój nauki.
- Gwarantuje dostęp do wyników badań finansowanych ze środków publicznych dla całego społeczeństwa.
- Wspiera edukację i popularyzację nauki, umożliwiając swobodne wykorzystanie publikacji także poza środowiskiem akademickim.
- Ułatwia ocenę i weryfikację badań, co sprzyja ich rzetelności i jakości.
Rodzaje otwartego dostępu
Otwarty dostęp do publikacji naukowych może być realizowany w różnych modelach, charakteryzujących się odmiennym sposobem udostępniania materiałów, źródłami finansowania oraz zasadami korzystania. Wyróżnia się kilka modeli otwartego dostępu, z których dwa najpopularniejsze to złoty i zielony.
| ZŁOTY (ang. Gold Open Access) |
ZIELONY (ang. Green Open Access) |
|
|---|---|---|
| Wersja udostępniana | ostateczna wersja wydawnicza | w zależności od polityki wydawcy: preprint, postprint lub ostateczna wersja wydawnicza |
| Miejsce publikacji | na stronie wydawcy | w zależności od polityki wydawcy: repozytorium oraz inne platformy internetowe |
| Koszty publikacji | Article Processing Charges (APC) pokrywane przez autora, instytucję lub grantodawcę | brak kosztów publikacji |
| Dostęp do treści | natychmiastowy, nieograniczony dla wszystkich | zależny od polityki wydawcy: opóźniony (embargo 6–12 miesięcy) lub natychmiastowy po samoarchiwizacji preprintu lub postprintu |
Politykę wydawniczą można sprawdzić na stronie wydawców lub za pomocą narzędzia Jisc's Open Policy Finder (dawniej SHERPA/RoMEO), które gromadzi informacje o prawach autora do udostępniania publikacji oraz warunkach procesu publikacyjnego, m.in. okresie embarga.
Wskazówki
Jeśli chcesz, aby Twoja publikacja była dostępna w modelu otwartym (Open Access):
- publikuj w recenzowanych czasopismach otwartych lub hybrydowych, np. w tytułach znajdujących się na liście Directory of Open Access Journals;
- udostępnij kopię swojej pracy (ewentualnie preprint lub postprint w zależności od polityki wydawcy) w Bazie Wiedzy PW – zob. zakładkę Przekaż swoją pracę do BW PW;
- skorzystaj z krajowych, konsorcyjnych lub uczelnianych programów finansowania opisanych w zakładce Open Access - finansowanie.