Opracowanie, digitalizacja oraz upowszechnianie kolekcji fotografii autorstwa Tadeusza Baruckiego
Biblioteka Główna zakończyła realizację projektu Opracowanie, digitalizacja oraz upowszechnianie kolekcji fotografii autorstwa Tadeusza Baruckiego finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki, moduł: Wsparcie dla bibliotek naukowych (SONB/SB/465811/2020) . Projekt był prowadzony w okresie 1.04.2020-30.06.2021.
Celem projektu było:
- Udostępnienie zdigitalizowanego i opracowanego merytorycznie zbioru 2 tys. slajdów, dokumentujących polskie i zagraniczne rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne lat 60. XX w. (głównie dotyczące budownictwa mieszkaniowego, planowania centrów miast, obiektów handlowych, obiektów sakralnych, szkół i przedszkoli, ośrodków kultury, sportu i rekreacji, gastronomii, lotnisk itp.) autorstwa uznanego architekta i fotografa Tadeusza Baruckiego, na potrzeby badań dla środowisk naukowych zajmujących się architekturą, urbanistyką, naukami inżynieryjno-technicznymi oraz historią sztuki Polski i Europy.
- Ochrona i zachowanie treści obrazu utrwalonego na diapozytywie barwnym w latach 60. XX w. poprzez zapisanie go w wersji cyfrowej. Upływ czasu oraz nie zawsze korzystne warunki przechowywania i udostępniania zbioru spowodowały liczne uszkodzenia fizyczne kliszy (zagięcia, plamy) oraz przebarwienia wynikające z jej właściwości fizykochemicznych (wyblaknięcie, zaróżowienie obrazu).
Bezpośrednim efektem tych działań było umieszczenie metadanych 2061 diapozytywów w Centralnym Katalogu Zbiorów Bibliotek PW(CKZB PW), którego zasoby poprzez współpracę z Narodowym Katalogiem NUKAT wyszukiwane są z interfejsu międzynarodowego katalogu WorldCat (OCLC). W ten sposób upowszechniono informację o nienotowanych publicznie zasobach Biblioteki Głównej.
Zeskanowany zbiór zarchiwizowano w postaci cyfrowej na urządzeniu pamięci masowej, a oryginały zabezpieczono. Zasoby opublikowano w Bibliotece Cyfrowej PW w Kolekcji Tadeusza Baruckiego i udostępniono w szerokim Internecie na licencji CC-BY-NC-ND 4.0. Federacja Bibliotek Cyfrowych w Polsce przekazuje informacje o obiektach Biblioteki Cyfrowej PW do europejskiej cyfrowej platformy dziedzictwa kulturowego i naukowego EUROPEANA, co zapewnia ogólnoświatowy dostęp do informacji o zdigitalizowanym zasobie.
Projektem objęto zbiór 2 061 barwnych diapozytywów w ramkach 5x5 cm, stanowiących część tworzonej w latach 1949-1974 fototeki Pracowni Dokumentacji Ikonograficznej i Kartograficznej Instytutu Urbanistyki i Architektury. Kolekcja obejmuje fotografie wykonane przez Tadeusza Baruckiego, pracownika Instytutu, który na jego potrzeby dokumentował rozwój polskiej i europejskiej architektury i urbanistyki lat 60. XX w. Fotografie te zawierają widoki poszczególnych budynków (często projektowanych przez sławnych architektów) oraz ich detali, a także zagospodarowania przestrzennego terenów miejskich (ulic, pasaży, ciągów pieszych, placów zabaw, przestrzeni międzyblokowych, parkingów, garaży).
Prowadzono następujące działania :
Działanie 1: Opracowanie (tworzenie metadanych)
Opis bibliograficzny diapozytywu tworzony był miedzy innymi w oparciu o uproszczoną kartotekę przejętą wraz ze zbiorem z Biblioteki Instytutu Urbanistyki i Architektury.
Tworzeniu opisu bibliograficznego polegało na:
- dokładnym zidentyfikowaniu obiektu lub fragmentu miejscowości widocznej na zdjęciu w oparciu o dane z kartoteki lub wg innych źródeł (polskich i zagranicznych publikacji książkowych/czasopism, stron internetowych itp.). W przypadku zdjęć z terenu Polski udawało się zazwyczaj dokładnie zidentyfikować obiekty, przy zdjęciach miast europejskich było to trudniejsze (np. fotografia budynku szkolnego w małym, angielskim mieście),
- stworzeniu tytułu slajdu wraz z podtytułem lub wariantem tytułu (gdzie zapisywano np. alternatywne nazwy obiektów/ulic, nazwę w obcym języku itp.), co ułatwi odbiorcom wyszukanie interesujących ich treści,
- określeniu daty powstania fotografii (gdy nie była podana przyjęto zapis ogólny „między 1960-1980” lub jeśli było to możliwe podawano przybliżony czas powstawania obiektu np. „przed 1970”),
- wpisaniu wymiarów slajdu (po ustaleniach z katalogiem NUKAT przyjęto rozmiar standardowy 5x5 cm),
- dodaniu pola uwag np. o przebudowie obiektu, jego wykorzystaniu: „Budynek kina powstał w latach 1957-1961, od 1962 do 1997 mieściło się tu Kino "Rossiâ". Obecnie jest to teatr muzyczny o tej samej nazwie”,
- gdy było to możliwe dodawano pola autorskie zawierające informacje o twórcach obiektów (architektach).
Dla wszystkich opracowanych formalnie diapozytywów przygotowano zestawy słów kluczowych (opracowanie rzeczowe), pozwalające odbiorcy łatwiej wyszukać interesujące go zagadnienia.
Do katalogu NUKAT wprowadzono 2061 rekordów przy wykorzystaniu specjalnego formatu przeznaczonego do katalogowania slajdów udostępnionego przez Centrum NUKAT. Wszystkie opisy zostały następnie zarejestrowane w CKZB PW wraz z odpowiednim zestawem słów kluczowych.
Działanie 2: Digitalizacja
W trakcie prac prowadzonych w projekcie zeskanowano w formacie TIFF 2061 diapozytywów.
Zeskanowane pliki zapisano w bazie archiwizacyjnej na urządzeniu pamięci masowej.
Pliki poddano kadrowaniu i poziomowaniu, retuszowi i obróbce graficznej: wyostrzaniu, czyszczeniu. Ze względu na ich jakość (wiele plam, przebarwień, załamań) prace przy retuszu były bardzo czasochłonne. Poprawione pliki przekonwertowano do formatu jpg, na który nałożono znak wodny „Kolekcja Tadeusza Baruckiego. Biblioteka Cyfrowa PW”. Przygotowano także ich miniatury. W takiej postaci zostały umieszczone w Bibliotece Cyfrowej PW.
Działanie 3: publikacja
Po zakończeniu opracowania formalnego i rzeczowego w Katalogu NUKAT oraz przygotowaniu plików zeskanowanych zdjęć (zapis w formacie jpg – zdjęcie główne i miniatura) nastąpiło scalenie metadanych zarejestrowanych w CKZB PW (opisy bibliograficzne zdjęć) z plikami cyfrowymi fotografii (na podstawie numeru diapozytywu).
Na potrzeby projektu w Bibliotece Cyfrowej PW stworzona została odrębna kolekcja (Kolekcja Tadeusza Baruckiego), w której znalazły się wszystkie pliki fotografii. Z danych zaczerpniętych z CKZB PW stworzone zostały opisy w standardzie Dublin Core wykorzystywanym w oprogramowaniu dLibra, na którym pracuje Biblioteka Cyfrowa PW. Na etapie importu metadane powiązano z plikami cyfrowymi i opublikowano w Bibliotece Cyfrowej PW.
Efektem wykonanych prac było udostępnienie w szerokim Internecie cyfrowych wersji 2 061 slajdów z nienotowanych dotąd publicznie zasobów Biblioteki Głównej.