Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej - Artykuł

Licencje Creative Commons umożliwiają wybór zasad na jakich autorzy będą dzielić się swoją twórczością z innymi. Wyróżniamy 4 podstawowe warunki licencji:

• Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
• Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
• Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
• Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Podstawowym warunkiem, występującym w każdej licencji jest uznanie autorstwa. Do niego mogą być dodawane kolejne ograniczenia. W ten sposób można wyróżnić następujące licencje:

• CC-BY (uznanie autorstwa)
• CC-BY-SA (uznanie autorstwa - na tych samych warunkach)
• CC-BY-NC (uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne)
• CC-BY-ND (uznanie autorstwa - bez utworów zależnych)
• CC-BY-NC-SA (uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne - na tych samych warunkach)
• CC-BY-NC-ND (uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne - bez utworów zależnych

Istnieje także licencja CC0 – jest to najbardziej liberalna z licencji, jej znaczenie jest określane jako równoznaczne z przekazaniem do domeny publicznej. 

W wielu przypadkach wybór odpowiedniej licencji może być uzależniony od polityki otwartości danego wydawcy. Warto zapoznać z warunkami na jakich można publikować prace w danym czasopiśmie. Przy wyborze licencji istotną rolę mogą odgrywać także zalecenia grantodawcy. 

W Polityce Narodowego Centrum Nauki zawarto wyraźne wskazówki dla autorów dotyczące wyboru licencji. Dla udostępniania prac zaleca się korzystanie z licencji CC-BY 4.0, natomiast dane stanowiące podstawę publikacji należy udostępniać na licencji CC0 4.0* (do roku 2025 dopuszcza się licencję CC-BY)**

Więcej na temat licencji można przeczytać na stronie Creative Commons Polska

Możesz dostosować i wybrać licencje Creative Commons dla swojego utworu, korzystając z narzędzia License Chooser udostępnionego na stronie CreativeCommons.org.

Otwarty dostęp (Open Access) to powszechny dostęp do publikacji naukowych, treści edukacyjnych, danych badawczych oraz wyników badań finansowanych ze środków publicznych - bez opłat, logowania czy innych ograniczeń prawnych i technicznych (w tym konieczności zainstalowania dodatkowego, płatnego oprogramowania).   

Utwór naukowy może być opublikowany, np. w czasopiśmie:

• zamkniętym – publikacje są dostępne wyłącznie w ramach prenumeraty, dla uprawnionych czytelników
• otwartym – publikacje są dostępne dla czytelników w różnym zakresie:
  • czasopismo w pełni otwarte – wszystkie artykuły opublikowane w czasopiśmie są dostępne dla czytelników bez opłat
  • czasopismo hybrydowe – częściowo otwarte; tylko część artykułów jest udostępniana bezpłatnie (np. artykuły, przy publikacji których autor wniósł dodatkową opłatę)
  • czasopismo otwarte z embargiem czasowym – częściowo otwarte; starsze artykuły są dostępne bezpłatnie; dostęp do najnowszych artykułów jest na początku (np. przez rok) płatny (Kulczycki 2013)

Opublikowanie artykułu w modelu otwartym przyspiesza proces publikacyjny, sprzyja dotarciu do jego treści większej grupie czytelników, a także zwiększa jego widoczność i cytowalność.

Autor może zapewnić otwarty dostęp do swojej pracy na dwa sposoby – opublikować artykuł w czasopiśmie:

• otwartym lub hybrydowym tak, by był on niezwłocznie i bezpłatnie dostępny dla czytelników bezpośrednio ze strony wydawcy/czasopisma – złota droga otwartego dostępu
   
• zamkniętym, a następnie samodzielnie go udostępnić (o ile umowa z wydawcą na to pozwala), zamieszczając np. w repozytorium – zielona droga otwartego dostępu
   
  (Harnad  2007; Harnad i in. 2004)

Zasady korzystania z utworu przez autora zależą od podpisanej z wydawcą umowy. W zależności od jej warunków, wydawcy zezwalają na zamieszczanie w repozytoriach różnych form publikacji:

• preprintu – wstępna wersja artykułu przed recenzją naukową i pracą redakcyjną
• postprintu – wersja publikacji po recenzjach i pracach redakcyjnych, ale jeszcze przed publikacją. Od wersji wydawniczej (już opublikowanej w czasopiśmie) różni się tym, że nie posiada jeszcze specyficznej dla danego czasopisma szaty graficznej (oznaczeń i formatowania wydawcy)
• wersja wydawnicza – wersja artykułu opublikowana na stronie wydawcy, zawierająca określoną dla danego czasopisma szatę graficzną.

Politykę otwartości wydawcy można sprawdzić m.in. w serwisie Sherpa RoMEO

• serwis ten zbiera informacje odnośnie polityki wydawców w zakresie praw autora do zamieszczania publikacji, m.in. w repozytoriach (archiwizacji). Wydawcy są sklasyfikowani ze względu na rodzaj nakładanych na autora ograniczeń prawnych. W opisie danego wydawcy dodatkowo są przedstawione warunki szczegółowe (np. informacja o embargo).

Jeśli chcesz, aby Twoja publikacja była dostępna w modelu otwartym:

• publikuj w recenzowanych czasopismach otwartych i hybrydowych, w tym z listy DOAJ
• udostępnij kopie prac w Bazie Wiedzy PW (zob. Baza Wiedzy PW). Więcej na ten temat w zakładce Przekaż swoją pracę do BW PW
• skorzystaj z krajowych, konsorcyjnych i uczelnianych programów finansowania opisanych w kolejnych zakładkach

Oddział Informacji Naukowej i Analiz Bibliometrycznych prowadzi konsultacje dla pracowników PW w zakresie poprawności składanych Planów Zarządzania Danymi Badawczymi. Zainteresowane osoby prosimy o kontakt mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub telefoniczny 22 234 7300:

• Magdalena Maciąg
• Monika Gajewska

Informacje dotyczące przygotowania Planu Zarządzania Danymi Badawczymi w grantach NCN i Horyzont omówiono w zakładce Dane badawcze.