Opracowanie i digitalizacja zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej realizuje projekt finansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na działalność upowszechniającą naukę (Decyzja nr 544/P-DUN/2018). Projekt jest prowadzony w okresie 1.02.2016-30.11.2018.
W ramach projektu realizowane są 2 zadania:
Zadanie 1. Przygotowanie metadanych dla zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
Typowane do projektu dokumenty to zbiór 2 tys. zdjęć lotniczych, wykonanych na terenie Polski, są częścią składową zbiorów z zakresu gospodarki przestrzennej , urbanistyki i architektury Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, które Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej włączyła do swojego księgozbioru w 2005 roku.
Są to dokumenty szczególnie cenne, udostępniane jedynie na miejscu. Autorzy zdjęć to m.in. Andrzej Nitsch, Janusz Tomaszewski, Stanisław Czarnogórski, Dionizy Gładysz, Teodor Hermańczyk oraz Zbyszek Siemaszko, którego prace ilościowo dominują w prezentowanym zbiorze fotografii. Charakterystyczną cechą tych dokumentów była ich niedostępność, zdefiniowana przez zapis na karcie dokumentacyjnej „TYLKO DO UŻYTKU SŁUŻBOWEGO”.
Przeznaczony do skatalogowania zespół zdjęć lotniczych jest dzisiaj bezcennym materiałem, znajdującym szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach nauki (archeologia, geologia, geodezja, kartografia), techniki i gospodarki.
Projekt jest kolejnym etapem prowadzonej przez bibliotekę długofalowej polityki w zakresie opracowania, ochrony i upowszechniania zbiorów szczególnie cennych, zaliczonych w 1998 roku do Narodowego Zasobu Bibliotecznego, stanowi kontynuację zrealizowanych ze środków MNiSW na działalność upowszechniającą naukę projektów w 2014 roku nr 1273/P-DUN/2014 oraz 2016 roku nr 549/P-DUN/2016 dedykowanych opracowaniu i digitalizacji zbiorów cennych. Metadane fotografii będących przedmiotem projektu, skatalogowanych w Centralnym Katalogu NUKAT, zostaną przekazane do międzynarodowego katalogu OCLC i będą wyszukiwane z interfejsu tego katalogu, co zapewni ogólnoświatowy dostęp do informacji o posiadanym w BG PW zasobie.
Zadanie 2. Digitalizacja zespołu archiwalnych fotografii lotniczych
Przewidziany do digitalizacji zespół 2 tyś. archiwalnych fotografii lotniczych to odbitki czarno-białe, o dominującym formacie 18 x 24 cm, naklejone na kartę dokumentacyjną. W związku z brakiem negatywów zbiór ma charakter unikatowy. Pojedyncze odbitki, wrażliwe na uszkodzenia zarówno fizyczne, jak i związane z upływem czasu, wymagają archiwizacji w postaci cyfrowej, pozwalającej na utrzymanie zbiorów w długim przedziale czasowym. Wersje cyfrowe fotografii wykonywane będą w wysokiej rozdzielczości (600 dpi) w formacie tiff, powszechnie używanym do zapisu skanowanych zbiorów źródłowych i zarchiwizowane. Wersje do prezentacji – w formacie jpg z korektą (jasność, ostrość, korekcja barw) i elementami renowacji (usuwanie rys) pozwalającymi podnieść jakość zdjęć, których specyfika (wielość drobnych obiektów fotografowanych ze znacznej odległości) wymaga jak najdokładniejszego odwzorowania, co umożliwi interpretację i analizę obrazu do wieloaspektowych zastosowań.
Fotografie lotnicze sprzed kilkudziesięciu lat mogą posłużyć zarówno do badań naukowych, dokumentowania krajobrazu historycznego jak i przedsięwzięć komercyjnych. Zestawienia porównawcze fotografii archiwalnych z aktualnymi umożliwią analizę zmian zachodzących w przestrzeni, takich jak urbanizacja czy zmiany środowiska naturalnego. Dane mogą posłużyć do tworzenia ortofotomap, modelowania zmian przestrzennych, tworzenia modeli cyfrowych terenu, rekonstrukcji układu koryt rzecznych, mogą być także wykorzystane przy ewidencji gruntów i budynków. Stanowią też podstawę wszelkich opracowań w zakresie fotointerpretacji, czyli działaniu mającym na celu rozpoznanie i identyfikację obiektów, zjawisk i procesów zachodzących na powierzchni ziemi, a odwzorowanych na zdjęciach lotniczych. Mogą być wykorzystywane także w fotogrametrii i teledetekcji.
Zbiór archiwalnych fotografii lotniczych umieszczonych w Kolekcji Cyfrowej Zbiorów Specjalnych będzie przeznaczony dla środowisk naukowych i zawodowych, które niejednokrotnie zgłaszały potrzebę szerszego dostępu do tego typu zbiorów niezbędnych w codziennej działalności naukowej i zawodowej. Są to głównie: urbaniści, architekci, planiści, geodeci, prawnicy (prawo cywilne), kartografowie, a także władze i organizacje lokalne różnego szczebla.
Podstawowym narzędziem gromadzenia cyfrowych kopii unikatowych obiektów i jednocześnie masowego ich udostępniania jest w BG PW digitalizacja i Biblioteka Cyfrowa PW prezentująca przeszukiwalne pełnotekstowo obiekty w otwartej sieci internetowej. Biblioteka Cyfrowa PW wykorzystująca standard opisu DublinCore i protokół OAI-PMH należy do Federacji Bibliotek Cyfrowych integrującej zasoby cyfrowe polskich bibliotek cyfrowych. Zbiory Biblioteki Cyfrowej PW udostępniane są też w europejskiej bibliotece cyfrowej Europeana.
Cyfrowe wersje fotografii posadowione zostaną w Kolekcji Cyfrowej Zbiorów Specjalnych, działającej na oprogramowaniu dlibra, wykorzystującej protokół OAI-PMH pozwalający na transfer metadanych do innych bibliotek cyfrowych i repozytoriów instytucjonalnych czy tematycznych. Kolekcja Cyfrowa Zbiorów Specjalnych jest wyspecjalizowaną instalacją, umożliwiającą łatwe wyszukiwanie obiektów i przeglądanie plików z treścią (OCR – przeszukiwanie pełnotekstowe). Kolekcja Cyfrowa Zasobów Specjalnych służy do gromadzenia i udostępniania w komputerowej sieci bibliotecznej cyfrowych wersji dokumentów, chronionych wymogami prawa autorskiego. Zapis rekordów w formacie XML i zastosowanie protokołu OAI-PMH umożliwia ich eksport zarówno do Biblioteki Cyfrowej PW udostępniającej wszystkie zasoby w otwartym Internecie jak i krajowych i międzynarodowych repozytoriów.