Ruch Open Access
OPEN ACCESS (OA) - to bezpłatny, otwarty dla wszystkich i nieograniczony dostęp do utworów naukowych udostępnianych w postaci cyfrowej za pośrednictwem Internetu. Jego głównym celem jest przyspieszenie a tym samym usprawnienie obiegu informacji w nauce oraz zwiększenie dostępności publikacji naukowych bez ponoszenia kosztów przez użytkowników.
Ruch naukowy Open Access to rozwijająca się od lat 90 XX w., społeczna inicjatywa skupiająca naukowców i bibliotekarzy działających na rzecz darmowego dostępu do cyfrowych publikacji naukowych, udostępnianych za pośrednictwem Internetu oraz budowy nowego otwartego modelu komunikacji naukowej.
Korzyści płynące z publikowania prace w modelu Open Access:
Korzyści autorów:
- Zwiększenie kręgu odbiorców i widoczności dorobku naukowego,
- Zwiększenie cytowań i oddziaływania publikacji,
- Skrócenie czasu opublikowania
- Powszechność i szybkość dostępu do utworu,
- Nawiązanie kontaktów i współpracy
- Łatwiejsze znalezienie źródeł finansowania
- Łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku i zabezpieczenie dokumentów
- Rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego
- Możliwość śledzenia statystyk
- Łatwiejsze wykrycie plagiatu utworu
Korzyści Uczelni:
- Wzrost prestiżu uczelni (widoczność w rankingach)
- Ukazanie potencjału kadry naukowej
- Wspieranie edukacji studentów
- Uproszczenie zadań administracyjnych i sprawozdawczych
- Długoterminowa archiwizacja dorobku naukowego uczelni i metadanych
Zgodnie z Budapeszteńską Inicjatywą Otwartego Dostępu, która jest jedną z kluczowych deklaracji mówiących o otwartości, wprowadzony został podział modelu Otwartego Dostępu na tak zwane dwie drogi:
- Zielona droga otwartego dostępu – polega na samodzielnym udostępnianiu tekstów naukowych, (również tych nierecenzowanych) przez autorów pod warunkiem, że polityka wydawnicza danego czasopisma na to zezwala. Autor może samodzielnie udostępnić preprint lub/i postprint artykułu opublikowanego w czasopiśmie naukowym na swojej stronie internetowej, repozytorium lub w innej bazie pełnotekstowej z polityką otwartego dostępu.
- Złota droga otwartego dostępu – związana jest z umożliwianiem przez wydawcę, za pośrednictwem natychmiastowego, bezpłatnego dostępu online do treści artykułów publikowanych w wydawanym przez niego czasopiśmie naukowym.
- Preprint - wersja artykułu przed recenzją naukową (peer-review)
- Postprint – wersja artykułu po recenzji naukowej. Swoją treścią odpowiadają one wersji opublikowanej w czasopiśmie. Mogą się od nich różnić jednak formą, ponieważ wydawcy zastrzegają sobie prawa do składu i formatowania tekstu.
Politykę otwartości swojego wydawcy możesz sprawdzić w serwisie Sherpa RoMEO
Serwis pomaga zapoznać się z polityką wydawców w sprawie zakresu praw autora do zamieszczania materiałów źródłowych prac w repozytoriach.
Baza Sherpa RoMEO przydziela wydawcom jeden z czterech kolorów oznaczających rodzaj nakładanych na autora ograniczeń prawnych.
- wydawcy ZIELONI zezwalają na archiwizację preprintów i postprintów
- wydawcy NIEBIESCY zezwalają na archiwizację postprintów
- wydawcy ŻÓŁCI zezwalają na archiwizację preprintów
- wydawcy BIALI nie zezwalają na archiwizację żadnych materiałów
Jeśli chcesz, aby Twoja praca była dostępna w Otwartym Dostępie:
- publikuj w recenzowanych czasopismach z listy DOAJ
- wykorzystaj krajową licencję Springer Open Choice
- udostępnij kopie prac w Bazie Wiedzy PW
- publikacje związane z dziedzictwem kulturowym czy historią nauki możesz umieścić w Bibliotece Cyfrowej PW
Ruch Open Acces wspierają liczne inicjatywy Unii Europejskiej m.in. poprzez rekomendacje i programy w ramach których prace naukowe finansowane są z pieniędzy publicznych powinny znaleźć się w otwartych czasopismach i repozytoriach.
W Polsce Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego sfinansowało program Springer Open Choice/Open Access dzięki któremu pracownicy afiliowani przy wszystkich polskich instytucjach akademickich i naukowych mogą bezpłatnie publikować artykuły w czasopismach naukowych należących do wydawnictwa Springer na zasadzie swobodnego dostępu (Open Access).
Szczegółowe informacje oraz listę objętych programem tytułów można znaleźć w artykule: Narodowy program publikacji naukowych Springer Open Choice/Open Access w Polsce
Biblioteka Głowna Politechniki Warszawskiej od lat aktywnie uczestniczy w Ruchu na rzecz otwartości w nauce promując jego idee. Nasza działalność w tym zakresie to m.in.:
- Coroczny udział w międzynarodowym Tygodniu Otwartej Nauki (Open Access Week) oraz organizacją seminariów poruszających tematykę otwartej nauki – relacje ze spotkań
- Prowadzenie Bazy Wiedzy Politechniki Warszawskiej
- Tworzenie Biblioteki Cyfrowej Politechniki Warszawskiej
- Otwarta platforma szkoleniowa
- Badania opinii środowiska akademickiego na temat otwartości w nauce i utworzenia repozytorium PW
Polecane strony i publikacje:
E.Kulczycki, Open access. Analiza zjawisk z punktu widzenia poskiego naukowca, Kraków 2013